سالمندان مایه‌ی افتخار هر جامعه‌ای است. آمار سالمندان نیز نشانه‌ی موفقیت برنامه‌ریزی‌های بهداشتی آن جامعه است و به این نکته اشاره می‌کند که امید به زندگی در آنجا افزایش پیدا کرده است. رعایت سلامت چشم سالمندان هم از فاکتورهای اساسی است که در درازمدت کیفیت سبک زندگی آن‌ها را بهبود می‌بخشد. در این مقاله از اقدامات مفید برای بهبود کیفیت بینایی سالمندان صحبت کردیم.
چرا مراقبت از چشم در سالمندان ضروری است؟
مشکلات چشم و بینایی می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما در میان سالمندان شایع‌تر است. چراکه احتمال ابتلا به بیشتر بیماری های چشمی مانند آب مروارید، دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) و گلوکوم در افراد مسن بیشتر است. بیماری هایی مانند دیابت، فشار خون بالا و قلبی-عروقی نیز خطر ابتلا به بیماری های چشمی مرتبط با افزایش سن را افزایش می‌دهند. ضعف بینایی ممکن است منجر به محدودیت تحرک در دورانی از زندگی شود که فعال ماندن برای حفظ سلامت و کیفیت زندگی بسیار مهم است.
برای بینایی بهتر در سالمندی چه کار باید کرد؟
1- معاینه منظم چشم
در این گروه سنی اهمیت معاینه سالانه چشم بسیار مهم است؛ زیرا تشخیص بیماری هایی مانند آب مروارید، AMD و گلوکوم را در مراحل اولیه با معاینه‌ی دقیق چشم حاصل می‌شود؛ علاوه‌براین این معاینه در تشخیص بیماری‌هایی مانند دیابت و فشار خون بالا نیز موثر است.
2.کنترل فشار خون، سطح کلسترول و گلوکز
بیماری های سیستمیک مانند فشار خون بالا، دیابت و تصلب شرایین نه تنها با اختلالات قلبی عروقی مرتبط هستند؛ بلکه خطر از دست دادن بینایی را به دلیل تغییرات نامطلوب در رگ های خونی چشم افزایش می‌دهند. این موارد می‌تواند شامل خونریزی، ترشحات و انسداد رگ های خونی در چشم باشد.
3.استفاده از عینک طبی
بیشتر سالمندان برای دید دور و نزدیک به عینک نیاز دارند. پوشیدن عینک دید بهتری را تضمین می‌کند و در نتیجه خطر سقوط و تصادف را کاهش می‌دهد. در مورد سالمندان کم بینا که با وجود بهترین مداخلات پزشکی و جراحی، دید مناسبی ندارند، چشم پزشک برای اطمینان از عملکرد مستقل فرد، وسایل کمکی کم بینایی را تجویز می‌کند.
4.از عینک محافظ استفاده کنید
محافظت از چشم در برابر پرتوی فرابنفش مهم است. پوشیدن کلاه لبه دار می‌تواند از چشمان شما محافظت کند. استفاده از عینک آفتابی یا حتی عینک طبی با پوشش محافظ UVنیز بسیار ضروری است.
5.سبک زندگی سالمی را در پیش بگیرید
رژیم غذایی سالم شامل مقدار زیادی سبزیجات برگدار، غلات کامل، میوه ها و سبزیجات، مواد مغذی ضروری را نه تنها برای چشم، بلکه برای کل بدن فراهم می‌کند. ورزش برای حفظ سلامت جسمانی عمومی و پیشگیری از بیماری ضروری است. چشم‌های ما، درست مانند سایر قسمت‌های بدن، به گردش خون مناسب و دریافت اکسیژن نیاز دارند و ورزش منظم هر دوی این فاکتورها را برای بدن ما فراهم می‌کند.
6.سیگار نکشید
سیگار کشیدن به شدت برای سلامتی خطرناک است و موجب افزایش خطر ابتلا به آب مروارید و همچنین AMD خواهد شد. در افراد سیگاری خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا، 2.5 تا 3.5 برابر بیشتر می‌شود. اگر بالای 80 سال سن دارید و سیگار می‌کشید، خطر ابتلا به AMD در شما 5.5 برابر بیشتر از افراد دیگر است.
7.از افتادن و صدمات چشمی خودداری کنید
فرد باید در صورت لزوم همیشه از عینک طبی و عینک محافظ (از جمله عینک آفتابی و محافظ صورت) استفاده کند. برای جلوگیری از افتادن در محیط خانه یا بیرون بیشتر مراقب باشید.
مشکلات رایج مرتبط با افزایش سن چیست؟
خشکی چشم: اکثر سالمندان به دلیل کاهش تولید اشک و همچنین اختلال در عملکرد پلک مانند انتروپیون و اکتروپیون، تا حدودی خشکی چشم را تجربه می‌کنند. سیگار، تغییرات یائسگی، استفاده از رایانه، استفاده بیش از حد از قند، کم آبی، بیماری های خود ایمنی و آلرژی نیز باعث افزایش بروز خشکی چشم می‌شود.
پیرچشمی: پیرچشمی نوعی تاری دید نزدیک است که معمولاً در از چهل سالگی شروع می‌شود. در این عارضه عدسی چشم به علت افزایش سن ضخیم شده و این موضوع باعث کم شدن انعطاف‌پذیری عدسی می‌شود. در این شرایط عینک برای کمک به بیماران در هنگام مطالعه و انجام کارهای نزدیک در محل کار توصیه می‌شود.
جداشدگی زجاجیه خلفی (PVD) و فلاترها: فلاترها به دلیل تحلیل رفتن زجاجیه ژل مانند داخل چشم به حالت مایع‌تر به وجود می‌آیند که به دلیل افزایش سن، بیماران معمولاً از وجود پشه در جلوی چشم شکایت دارند که یکی از علائم مشخصه شناورها یا فلاترها است. اگر این شرایط با جرقه های نور همراه باشد، نشانه‌ی وجود مشکل شبکیه است و باید فوراً توسط چشم پزشک معاینه شود.
آب مروارید: شایع ترین بیماری چشمی افراد مسن، آب مروارید است. این مشکل به علت کدر شدن عدسی طبیعی چشم به خاطر افزایش سن رخ می‌دهد. تاری دید که به مرور زمان بدتر می‌شود، از شایع‌ترین علامت آب مروارید است. ایجاد آب مروارید ممکن است با التهاب چشم، جراحی یا بیماری های متابولیک مانند دیابت تسریع شود. آب مروارید، تهدید کننده بینایی محسوب نمی‌شود، حتی اگر برای رفع آن نیاز به جراحی باشد. زیرا از دست دادن بینایی به دلیل آب مروارید دائمی نیست. جراحی آب مروارید و کاشت لنز داخل چشمی می‌تواند کاهش دید ناشی از آب مروارید را کم‌تر کند.
و اما بیماری‌هایی که می‌تواند بینایی را تهدید کند و باعث از دست دادن دائمی بینایی شود عبارتند از:
گلوکوم: گلوکوم یک بیماری چشم است که باعث آسیب عصب بینایی می‌شود و ممکن است با افزایش فشار داخل چشم مرتبط بوده و باعث کاهش پیشرونده بینایی شود. دو دسته کلی از گلوکوم وجود دارد: زاویه باز و بسته.
دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن: AMD یکی از علل اصلی نابینایی است و همچنین دو نوع است.نوع AMD خشک باعث از دست دادن تدریجی بینایی مرکزی و در نتیجه پیری و نازک شدن بافت های ماکولا، مرکز بخش حساس به نور چشم می‌شود. دژنراسیون ماکولا مرطوب به دلیل تولید رگ های خونی جدید در زیر شبکیه است که مایع نشت می‌کند و باعث کاهش بینایی می‌شود.
رتینوپاتی دیابتی: رتینوپاتی دیابتی یک عارضه‌ی بالقوه تهدید کننده بینایی به دلیل کنترل ضعیف قند در افراد مبتلا به دیابت است. در این بیماری رگ های خونی جدیدی روی شبکیه ایجاد می‌شوند که این رگ ها مایع و خون را نشت می‌کنند و منجر به تورم، خونریزی و در نتیجه از دست دادن بینایی می‌شود.