اگر از فردی که از عینک می‌زند بپرسیم که علت عینکی شدن او چه بوده و چه مشکل چشمی دارد، بیشتر پاسخ‌هایی مثل نزدیک‌بینی (مایوپیا)، دوربینی (هایپرمتروپیا) یا آستیگماتیسم (انحنای نامناسب عدسی یا قرنیه که باعث تاری دید می‌شود) خواهیم شنید. اما آنچه که اغلب نمی‌شنویم (البته به جز در افراد مسن) مشکل واضح نبودن اجسام دور و نزدیک است. این مشکل چه مفهومی دارد؟ آیا چنین شخصی مجبور است از عینک‌های مختلف استفاده کند یا اینکه می‌تواند به طور هم‌زمان از یک عینک استفاده کند و دید دور و نزدیکش را اصلاح کند؟
باید گفت برای رفع این مشکل در چنین مواقعی متخصص به ما پیشنهاد می‌کند تا از لنزهای دو کانونی و تدریجی استفاده کنیم. هر دوی این عدسی‌ها به حل بیش از یک نقص چشمی کمک می‌کنند که معمولاً نزدیک‌بینی و پیرچشمی است. اما اگر بخواهیم دقیق‌تر این دو عدسی را بررسی کنیم، لنزهای دو کانونی و پروگرسیو (تدریجی) با هم تفاوت‌هایی دارند. در این مقاله به بیان تفاوت‌های این دو نوع عدسی رایج برای رفع مشکلات چشمی خواهیم پرداخت. همچنین در انتهای آن راهکارهایی را برای عادت کردن به عینک تدریجی ارائه کرده‌ایم که مطالعه‌ی آن خالی از لطف نیست.
تفاوت عدسی‌های دو کانونی و تدریجی
عدسی‌های دو کانونی به گونه‌ای طراحی شده که تنها دو مشکل چشمی را برطرف کند. این نوع لنز به ما کمک می‌کند تا اجسام دور و نزدیک را به خوبی ببینیم. در ظاهر این کار ساده و بدون پیچیدگی است. لنز دو کانونی را می‌توان به یک سوئیچ تشبیه کرد. یا فعال است یا خاموش- یا دور است یا نزدیک است. در ابتدا این عدسی‌ها با خط واضحی که هر طرف عدسی را تقسیم می‌کرد، وارد بازار شدند. اما اخیراً آن‌ها با یک خط انتقال نامرئی تقسیم شده‌اند. بیشتر اوقات، لنزهای نزدیک در پایین قرار دارند تا به فعالیت‌های نزدیک مانند مطالعه کمک کنند. بخش مربوط به دید دور در بالای این عدسی است، زیرا اغلب افراد وقتی می‌خواهند به اشیای دور نگاه کنند، به سمت بالا نگاه می‌کنند.
لنزهای دو کانونی را می‌توان در دسته‌های مختلف قرارداد:
این لنزها می‌توانند:
- هر دو نسخه (یعنی نزدیک و دور) در وسط باشد (طراحیaspheric )
- یکی در مرکز و دیگری در اطراف لبه‌ها باشد (طراحی concentric)
- یکی در بالا و دیگری در زیر باشد (طرح translating )
- یکی روی چشم چپ و دیگری در سمت راست باشد (لنز تک دید)
- لنزهای تدریجی که بیش از دو مشکل بینایی را برطرف می‌کند
لنزهای تدریجی نوعی از لنزهای چند کانونی هستند. این عدسی‌ها بیشتر برای افرادی مناسب است که به دنبال بهبود دید نزدیک، دور و متوسط هستند. ویژگی متمایز این نوع عدسی فقط "قابلیت بیش از دو لنز در یک لنز" نیست. چرا که بر خلاف لنزهای دو کانونی که با شیب لغزنده و مرزهای روشن بین دید دور و نزدیک هستند، پروگرسیوها فاصله‌ها را به طور نامحسوس ترکیب می‌کنند. چه نزدیک، چه دور، چه جایی در وسط، لنزهای تدریجی به شما کمک می‌کنند تا آن جسم را به وضوح ببینید، بدون اینکه به شما یادآوری شود که از لنزی استفاده می‌کنید که آن را مثلاً نزدیک‌تر می‌کند. همه چیز بدون توجه به اینکه از کدام زاویه لنز مشاهده می‌کنید، یکسان به چشمتان می‌آید.
چگونه از لنزهای تدریجی استفاده کنیم؟
برای شروع، هیچ کس نمی‌تواند به طور مستقل تعیین کند که به لنزهای دو کانونی یا تدریجی نیاز دارد. هر بیمار باید با متخصص مشورت کند تا مشخص شود که چه نوع عدسی برایش مناسب است. پس از اینکه متخصص تأیید کرد که به لنز تدریجی نیاز است، گام بعدی تهیه یک فریم (قاب عینک) مناسب است. توصیه می‌شود قبل از خرید لنز با متخصص خود در مورد قاب مناسب نیز مشورت کنید.
اگر برای اولین بار از عدسی تدریجی استفاده می‌کنید باید دائماً آن‌ها را به چشم داشته باشید؛ مگر اینکه بخواهید حمام کنید یا بخوابید. به‌این‌ترتیب می‌توانید به دیدن با این لنزها عادت کنید. البته در ابتدا وسوسه‌ی استفاده از عینک قدیمی همچنان وجود دارد و شما باید مقاومت کنید تا چشمتان بتواند خود را با عینک جدید وفق دهد.
همچنین توصیه می‌شود تا زمانی که چشم‌ها به این عدسی‌ها عادت نکرده و با آن راحت نیستید، رانندگی نکنید. هنگام رانندگی یا بالا رفتن از پله ها، باید مراقب باشید تا از حوادث جزئی بینایی جلوگیری کنید.
نکته‌ی مهم دیگر در استفاده از عدسی‌های پروگرسیو این است که برای اینکه دید خود را به درستی روی یک جسمی متمرکز کنید، باید سر خود را به سمت آن حرکت دهید نه چشم‌ها. به این ترتیب می‌توانید تمرکز کردن را یاد بگیرید و آنقدر خوب به استفاده از این عدسی‌ها عادت کنید که این کار را به صورت ناخودآگاه هم انجام دهید. موضوع مهم آخر اینکه مانند سایر لنزهای عینک، مراقبت و نگهداری مناسب از عدسی‌های تدریجی نیز بسیار ضروری است.
چند نکته مهم برای عادت کردن به عینک پروگرسیو:
- از عینک تدریجی خود به عنوان عینک اصلی‌تان استفاده کنید. اگر هم‌زمان عینک‌های قبلی را هم بزنید، تنظیم و عادت چشم بسیار بیشتر طول می‌کشد. مطمئن شوید که فریم و عدسی‌های عینک به درستی و برای صورت شما تنظیم شده باشد.
- به جای استفاده از هر فضایی که راحت‌تر است، باید قسمت‌های جدیدی را در عینکتان پیدا کنید و از آن‌ها استفاده کنید. 3 ناحیه اصلی وجود دارد: دور، متوسط و نزدیک.
- نقاط موجود در عدسی در عینکتان را یاد بگیرید و از آن‌ها به درستی استفاده کنید.
- بهتر است در مورد شغل و سبک زندگیتان با متخصص صحبت کنید تا او با دانستن تمام نیازهای شما عینک مناسبی که برای شخص شماست تجویز کند.
آیا عادت کردن به استفاده از عدسی پروگرسیو سخت است؟
به دلیل خاصیت ترکیبی این نوع عینک، برخی افراد فوراً نمی‌توانند به این عدسی‌ها عادت کنند. آمارها نشان می‌دهد که مدتی طول می‌کشد تا حدود 10 درصد از بیمارانی که به لنزهای چند کانونی نیاز دارند، بتوانند خود را با لنز تدریجی وفق دهند. اما استفاده‌ی مداوم از آن و رعایت اصولی که ذکر کردیم، موجب می‌شود تا افراد با گذشت زمان کمتری، به عینک‌های پروگرسیو عادت کنند.