کوررنگی به هیچ وجه نابینایی نیست بلکه نقص در دیدن رنگ‌هاست. فرد دچار این عارضه در تشخیص رنگ‌های خاصی مانند آبی و زرد یا قرمز و سبز مشکل خواهد داشت.
کوررنگی (یا به عبارت دقیق‌تر ضعف بینایی در تشخیص رنگ) بیماری ارثی است که مردان را بیشتر از زنان تحت تأثیر قرار می‌دهد. طبق آمار سازمان پیشگیری از نابینایی، برآورد شده که 8 درصد از مردان و کمتر از 1 درصد از زنان به این مشکل مبتلا هستند.
عدم تشخیص درست رنگ قرمز و سبز رایج‌ترین شکل کوررنگی است. البته در موارد نادرتر، ممکن است شخصی صفتی را به ارث ببرد که توانایی دیدن رنگ‌های آبی و زرد را کاهش دهد. این ناتوانی در دیدن رنگ زرد آبی معمولاً به طور مساوی بر مردان و زنان تأثیر می‌گذارد.
در این مقاله به کور رنگی، انواع و علل و علائم و درمان آن می‌پردازیم.
علائم و نشانه‌ها
آیا در تشخیص آبی و زرد یا قرمز و سبز مشکل دارید؟ آیا گاهی اوقات دیگران به شما می‌گویند که رنگی که فکر می‌کنید می‌بینید اشتباه است؟ اگر این چنین است باید بگوییم که دچار کور رنگی شده اید.
برخلاف تصور عمومی، به ندرت پیش می‌آید که فرد دچار کور رنگی فقط سایه‌های خاکستری ببیند. چرا که بیشتراین افراد می‌توانند رنگ‌ها را ببینند، اما رنگ‌های خاصی بسته به نوع ضعف بینایی‌شان، به نظرشان شسته شده می‌آید و یا آن را با رنگ‌های دیگر به راحتی اشتباه می‌گیرند.
اگر به طور معمول قادربه دیدن طیف گسترده ای از رنگ‌ها نیستید و به مشکلات بینایی دچار شده‌اید، قطعاً باید به پزشک مراجعه کنید. از بین رفتن ناگهانی یا تدریجی دیدن رنگ می‌تواند بیانگر مشکلات اساسی دیگری مانند آب مروارید باشد.
لازم به ذکر است آزمایش کور رنگی می‌تواند به تعیین نوع کوررنگی کمک کند.
علت کور رنگی چیست؟
کوررنگی هنگامی رخ می‌دهد که سلول‌های حساس به نور در شبکیه چشم نتوانند به طور مناسب به تغییرات طول موج‌های نوری که مردم را قادر به دیدن آرایه‌ای از رنگ می‌کند، پاسخ دهند.
گیرنده‌های نوری در شبکیه چشم میله (rods) و مخروط (cones) نامیده می‌شوند. میله‌ها به وفور یافت می‌شوند (تقریباً 100 میلیون میله در شبکیه چشم انسان وجود دارد) و نسبت به نور حساسیت بیشتری دارند، اما آنها توانایی درک رنگ را ندارند.
6 تا 7 میلیون مخروط موجود در شبکیه چشم انسان دید رنگی دارند و در ناحیه مرکزی شبکیه به نام ماکولا متمرکز شده‌اند. مرکز ماکولا fovea نامیده می‌شود و این ناحیه کوچک (قطر 0.3 میلی متر) حاوی بالاترین تجمع مخروط‌ها در شبکیه چشم است و مسئول دقیق دید رنگی ما است. کور رنگی ارثی اغلب مربوط به کمبود انواع خاصی از مخروط‌ها یا عدم وجود مخروط است.
علاوه بر موضوع وراثت، علل دیگری نیز موجب از دست دادن دید رنگی می‌شود که در ادامه به آنها می‌پردازیم:
بیماری پارکینسون (PD): پارکینسون یک اختلال عصبی است. به سبب این بیماری، ممکن است سلول‌های عصبی حساس به نور در شبکیه که در آن پردازش بینایی اتفاق می‌افتد، آسیب ببینند و به درستی کار نکنند.
آب مروارید: کدر شدن عدسی چشم که با آب مروارید اتفاق می‌افتد می‌تواند بینایی رنگ را "شستشو" دهد و سبب عدم تشخیص درست شدت رنگ شود. خوشبختانه، با جراحی آب مروارید عدسی طبیعی ابری برداشته می‌شود و یک لنز داخل چشم مصنوعی جایگزین آن شده و بینایی رنگ دوباره به فرد برمی‌گردد.
بعضی از داروها: ممکن است بعضی داروهای خاص مثلا داروی ضد تشنج به نام تیاگابین باعث کوررنگی شود. آمار نشان می‌دهد که حدود 41 درصد از افرادی که این دارو را مصرف می‌کنند، دچار کوررنگی می‌شوند که البته اثرات آن دائمی نیست.
نوروپاتی اپتیکی ارثی لبر (LHON): این بیماری ارثی می‌تواند حتی ناقلینی را که علائم دیگری ندارند اما دارای درجه‌ای از کوررنگی هستند، تحت تأثیر قرار دهد. ضعف بینایی در تشخیص رنگ سبز و قرمز در درجه اول این بیماری مشاهده می‌شود.
سندرم کالمن: بیماری ارثی شامل نارسایی غده هیپوفیز است. کوررنگی می‌تواند یکی از علائم این بیماری باشد. همچنین آسیب به مناطقی از مغز که پردازش بینایی در آنها انجام می‌شود نیز می‌تواند باعث ضعف در دیدن رنگ شود.
درمان کور رنگی
به گفته پژوهشگران دانشگاه واشنگتن، ژن درمانی، کور رنگی در میمون‌ها را درمان کرده است. با اینکه این یافته‌ها در حیوانات امیدوارکننده به نظر می‌رسد اما تا زمانی که درمان‌ها ایمن نباشند، ژن درمانی برای انسان به کار برده نمی‌شود.
با این تفاسیر باید گفت در حال حاضر کور رنگی درمانی ندارد. اما برخی از استراتژی‌ها وجود دارد که به شما در عملکرد بهتر در دنیای رنگ گرا کمک می‌کند.
اکثر افراد قادرند خود را با کمبود بینایی رنگی بدون مشکل زیاد وفق دهند. اما در برخی از مشاغل مانند سیم کشی برق، طراحی گرافیک و مشاغلی که نیاز به استفاده از رنگ‌های مختلف دارند این موضوع مشکل آفرین خواهد بود.
اگر در اوایل زندگی متوجه شدید که کور رنگی دارید باید شغلی را انتخاب کنید که به درک دقیق رنگ احتیاج نداشته باشد.
تشخیص زود هنگام کمبود بینایی رنگ نیز از بروز مشکلات یادگیری در دوران مدرسه جلوگیری می‌کند، خصوصاً به دلیل اینکه بسیاری از مراحل یادگیری وابسته به درک رنگ هستند.
اگر کودک شما دچار کور رنگی است، حتماً با معلمانش در این‌باره صحبت کنید تا آنها بتوانند تدریس خود را بر این اساس برنامه‌ریزی کنند.
لنزهای کور رنگی
برخی از افراد از لنزهای ویژه‌ای برای افزایش درک رنگ استفاده می‌کنند؛ فیلترهایی که به صورت لنزهای تماسی یا لنزهای عینک موجود هستند.
یک نمونه عینک کور رنگی توسط Enchroma تولید شده است. به گفته مدیران این شرکت، لنزهای رنگی موجود در عینک کور رنگی Enchroma شامل فناوری تصفیه نور ثبت اختراع شده که به افراد دارای اشکال رایج کور رنگی امکان دیدن طیف گسترده‌ای از رنگ‌های روشن را می‌دهد.
اگراز کور رنگی رنج می‌برید، به یک چشم پزشک در نزدیکی خود مراجعه کنید و با او در مورد اینکه آیا عینک کور رنگی انتخاب خوبی برای شما است، صحبت کنید.
علاوه بر این، شما می‌توانید با راهکاری ظریفی عدم توانایی خود در تشخیص رنگ‌های خاص مدیریت کنید. به عنوان مثال، لباس‌های خود را مرتب و برچسب گذاری کنید. (از دوستان یا اعضای خانواده که دید طبیعی دارند بخواهید در این پروژه به شما کمک کنند.)
یاد بگیرید که برخی از موارد رنگی را به ترتیب رنگ تشخیص دهید. به عنوان مثال، تمرین کنید که چراغ قرمز در بالای چراغ راهنماست؛ زرد در وسط و سبز پایین است.
همچنین انواع برنامه قابل نصب روی گوشی‌های هوشمند نیز برای کمک به تشخیص رنگ برای سیستم عامل‌های Android و IOS ساخته شده است.
آیا کور رنگی قرمز- سبز ارثی است؟
کور رنگی قرمز-سبز متداول‌ترین شکل نقص بینایی رنگ است که با ژن مربوط به کروموزوم X وابسته است.
وقتی کروموزوم X از یکی از والدین با کروموزوم X از والدین دیگر جفت شود، کودک یک دختر خواهد بود و هنگامی‌که یک کروموزوم X از مادر با یک کروموزوم Y از پدر جفت شود، کودک پسر خواهد شد.
اگر در تشخیص رنگ سبز و قرمز مشکل دارید که ناشی از ژن مغلوب پیوند X است، مادر شما ناقل ژن خواهد بود یا خودش کور رنگی دارد.
پدرانی که به این شکل کور رنگی سبز-قرمز را به ارث برده اند، ژن مرتبط با X را به دخترانشان منتقل می‌کنند اما به پسرانشان نمی‌دهند، زیرا پسر نمی‌تواند مواد ژنتیکی مرتبط با X را از پدر خود دریافت کند.
دختری که ژن کمبود رنگ را از پدرش به ارث ببرد ناقل این ژن خواهد بود اما کور رنگ نخواهد بود - مگر اینکه مادرش ژن را حمل کند و یک ژن جفت شده با کمبود رنگ از مادرش نیز دریافت کند. اگر دختری ویژگی پیوند X را از پدر و مادرش به ارث ببرد، کور رنگ خواهد شد.
هنگامی که مادری این ویژگی پیوند X را به پسرش منتقل می‌کند، کمبود بینایی رنگ را به ارث می‌برد و در تشخیص قرمز و سبز مشکل دارد.
باز هم، یک دختر می‌تواند ناقل باشد اما فقط وقتی پدر و مادرش از کنار ژن مرتبط با X عبور می‌کنند این نوع کور رنگی را خواهد داشت. به همین دلیل است که مردان بیش از زنان کور رنگ هستند.