مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری پیش رونده است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به سلول های عصبی سالم حمله می‌کند. بر همین اساس، پوشش محافظ این سلول‌ها که به‌نام «غلاف میلین» شناخته می شود، آسیب می بیند. آسیب‌دیدگی این سلول‌ها می‌تواند موجب ایجاد زخم های دائمی در مغز شده و به بروز طیف گسترده‌ای از علائم منجر شود.
اگرچه بیماری ام اس هر فردی را به شیوه‌ای متفاوت تحت تاثیر قرار می‌دهد، مشکلات بینایی اغلب از نخستین علائمی هستند که افراد مبتلا به این بیماری تجربه می‌کنند.
زمانی که بیماری ام اس بر اعصاب چشم های یک فرد اثر می‌گذارند، این می تواند موجب بروز التهاب و شکل‌گیری علائم شود. نام رسمی برای این شرایط «نوریت اُپتیک» است.
یک فرد مبتلا به نوریت اُپتیک ممکن است متوجه مشکلات مختلف در بینایی خود شود که به طور کلی در یک چشم شکل می گیرند. این مشکلات ممکن است به‌طور ناگهانی یا به تدریج شکل بگیرند. آنها می توانند نگران کننده باشند، اما به‌طور معمول با گذشت زمان از بین می روند.
مشکلات بینایی
افراد مبتلا به بیماری ام اس با پیشرفت بیماری معمولا برخی اشکال از دست دادن بینایی را تجربه می‌کنند.
مشکلات بینایی معمولا یک چشم را تحت تاثیر قرار می‌دهند و به‌طور معمول پیش از این‌که بهتر شوند، شرایط وخیمی به‌خود می یرند. هر فردی که این علائم را تجربه می‌کند باید بلافاصله به پزشک مراجعه کند زیرا در برخی موارد گزینه های درمان در دسترس هستند.
اگرچه از دست دادن کامل بینایی امکانپذیر است، اما به اندازه علائم دیگر مانند موارد زیر شایع نیست:
- تاری دید
- از دست دادن دید رنگی یا خاکستری
- احساس درد هنگام حرکت دادن چشم ها
- نابینایی جزئی یا کامل در یک چشم که پیش از یک حمله تشدید می‌شود
- دشواری در نگاه به بغل
- درد مبهم پشت چشم ها
مشکلات حرکت چشم
افراد مبتلا به بیماری ام اس ممکن است حرکات کنترل نشده چشم را تجربه کنند که به نام «نیستاگموس» شناخته می‌شود.
نیستاگموس همواره به روشی مشابه شکل نمی‌گیرد، اما اغلب موجب حرکت مکرر یک یا هر دو چشم به‌سمت جلو و عقب می شود. فرد ممکن است کنترل چگونگی حرکات چشم خود در یک جهت خاص را از دست بدهد. همچنین، افراد ممکن است احساس کنند اشیا در حال حرکت هستند، اگرچه به واقع این‌گونه نیست.
شدت نیستاگموس می تواند متغیر باشد. برخی افراد ممکن است علائم خفیف را تجربه کنند، در شرایطی که دیگران حرکاتی به‌اندازه کافی شدید را تجربه می‌کنند که در دید آنها اختلال ایجاد می‌کند.
دوبینی
برخی افراد مبتلا به بیماری ام‌اس ممکن است دوبینی یا دیپلوپیا را تجربه کنند.
دوبینی به‌واسطه همگام نبودن ماهیچه ها در چشم ها رخ می دهد زیرا یکی به درستی کار نمی کند. در نتیجه، مغز تلاش می کند تا با ترکیب آنها تصویری واضح ایجاد کند.
این شرایط در یک فرد مبتلا به بیماری ام اس زمانی رخ می‌دهد که اعصابی که این ماهیچه‌ها را کنترل می‌کنند، تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند.
نابینایی
در مراحل پیشرفته، بیماری ام اس ممکن است پوشش محافظ اطراف اعصاب را تخریب کند که به تغییرات دائمی در بینایی منجر می‌شود. در فردی که به‌طور منظم مشکلات بینایی را طی تشدید شدن بیماری تجربه می‌کند، این ممکن است به نابینایی جزئی یا کامل در یک یا هر دو چشم منجر شود.
علائم چه مدت طول می کشند؟
بیماری ام اس هر فرد را به شیوه‌ای متفاوت تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، از این‌رو، دقیقا نمی‌توان گفت که علائم چه مدت دوام می‌آورند.
با از بین رفتن التهاب در سلول های عصبی، علائم نیز باید تسکین یابند. برای افراد بسیاری، این به کوتاهی چند هفته است. افراد دیگر ممکن است علائمی را تجربه کنند که حتی یک سال یا بیشتر ادامه می‌یابند.
در برخی افراد گرما ممکن است موجب تشدید علائم شود، به‌عنوان مثال، پس از یک دوش آب داغ یا در روزهای بسیار گرم. دمای بالای بدن ناشی از انجام ورزش یا آنفلوآنزا نیز می تواند موجب تشدید علائم در برخی افراد شود.
اعمال فشار بیش از حد بر چشم ها نیز ممکن است به تشدید علائم در برخی افراد منجر شود. هر فردی که با علائم چشمی مواجه است باید برای چشم های خود زمان‌های استراحت منظم در روز تعیین کرده و از اعمال فشار غیرضروری بر چشم ها پرهیز کند.
دلایل
علائم چشمی زمانی شکل می گیرند که سیستم ایمنی به غلاف میلین اعصابی که فعالیت های مختلف چشم را کنترل می‌کنند، حمله می‌کند. نوع علائمی که فرد تجربه می‌کند به اعصاب آسیب دیده بستگی دارد.
بیماری ام‌اس تنها دلیل نوریت اُپتیک نیست. از عوامل دیگری که ممکن است موجب التهاب در چشم‌ها و در نتیجه بروز علائم شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برخی داروها
- عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی، مانند بیماری لایم، اوریون یا سرخک
- بیماری‌های خودایمنی دیگر، از جمله لوپوس و سارکوئیدوز
دانشمندان دلیل دقیق بیماری ام‌اس را کشف نکرده‌اند. با این وجود، شواهدی وجود دارند که برخی افراد ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری قرار داشته باشند. به‌عنوان مثال، برخی عوامل محیطی ممکن است خطر بیماری ام‌اس را افزایش دهند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سیگار کشیدن
- سطوح پایین ویتامین D در بدن
- عفونت با ویروس اپشتین-بار
با این وجود، خطر افزایش یافته به‌معنای آن نیست که این عوامل به‌طور مستقیم موجب ابتلا به بیماری ام‌اس می‌شوند.
درمان
بیشتر مشکلات بینایی که به واسطه بیماری ام‌اس رخ می دهند، در نهایت خودشان بهبود می یابند، اما ممکن است مدیریت این علائم برای افراد دشوار باشد. تداوم مصرف دارو برای تسکین علائم بیماری ام‌اس به بهبود مشکلات چشم کمک خواهد کرد. اگر فرد علائم بسیار شدید را تجربه می‌کند، پزشک ممکن است درمان های اضافه را توصیه کند.
به‌عنوان مثال، اگر فردی با از دست دادن شدید بینایی مواجه است، پزشک ممکن است گزینه‌هایی که تا حد امکان تلاش می‌کنند از آنها پرهیز شود، مانند تزریق سیاهرگی استروئیدها را توصیه کند.
در موارد دیگر، روش‌های ساده ممکن است مفید باشند. به‌عنوان مثال، پزشک ممکن است یک چشم بند موقت را برای فرد مبتلا به دوبینی تجویز کند. چشم‌بند اطلاعات ورودی یکی از چشم‌ها را مسدود کرده که باید به اصلاح دوبینی کمک کند.
برخی داروها نیز ممکن است تا زمانی‌که دوره شعله‌ور شدن بیماری فروکش کند به کاهش عوارض جانبی مشکلات بینایی کمک کنند.
پیشگیری
پرهیز از آسیب بیماری ام‌اس به چشم به‌طور کامل ممکن نیست، اما افراد می توانند اقداماتی را در راستای کاهش احتمال بروز آنها مد نظر قرار دهند.
افرادی که مستعد شعله‌ور شدن بیماری در چشم ها هستند باید به‌طور منظم در طول روز به چشم‌های خود استراحت دهند. پزشک ممکن است استفاده از عینک با لنز خاص که به کنترل اختلالات در چشم و کاهش علائم کمک می‌کند را توصیه کند.
همچنین، ممکن است بین سطوح ویتامین D و شدت شعله‌ور شدن بیماری ارتباطی وجود داشته باشد. مطالعه ای که نشریه Neurology منتشر شد، نشان داد پیوندی بین سطوح ویتامین D و شدت نوریت اُپتیک وجود داشته است.
اما این لزوما به‌معنای آن نیست که مصرف ویتامین D به حملاتی با شدت کمتر منجر خواهد شد. پژوهش‌های بیشتری باید در این زمینه صورت بگیرند، اما در حال‌حاضر برخی پزشکان به بیماران مبتلا به بیماری ام اس مصرف مکمل ویتامین D را توصیه می‌کنند.
هر فردی که متوجه علائمی جدید یا تشدید علائم می شود باید با پزشک خود در این زمینه صحبت کند زیرا او می‌تواند روش‌هایی را برای بهبود یا کاهش اثر علائم توصیه کند.