حتماً تا به حال دو واژه‌ی "چشم غالب" و "تسلط چشمی" را شنیده‌اید، اما ممکن است با معنی آنها آشنا نباشید و ندانید که چگونه چشم غالب مشخص می‌شود؟ یک خبر خوب برایتان داریم و آن این است که در این مقاله به این موضوع پرداخته‌ایم که مطالعه‌ی آن حتماً برایتان جالب خواهد بود.
چشم غالب چیست؟
چشم غالب چشمی است که ورودی بیشتری به قسمت بصری مغز وارد کرده و اطلاعات دقیق‌تری را در مورد مکان قرارگیری اجسام به فرد انتقال می‌دهد. در بیشتر موارد در افرادی که دارای دید طبیعی هستند، هر دو چشم به خوبی با هم کار می‌کنند و دارای توان بینایی نسبتاً برابر هستند اما یک چشم نسبت به دیگری، چشم "غالب" است. گاهی اوقات هم، از "چشم غالب" برای تشخیص عملکرد طبیعی چشم برای بیماری‌های آمبلیوپی(تنبلی چشم) و استرابیسم(لوچی چشم) استفاده می‌شود.
آزمایش چشم غالب
در اینجا یک آزمایش ساده را برای اینکه متوجه شوید کدام چشمتان غالب است، بیان می‌کنیم:
بازوهایتان را به سمت جلوی بدنتان نگه دهید و دست‌ها را جوری کنار هم قرار دهید که با هم یک زاویه‌ی 45 درجه ایجاد کند ( حالتی شبیه یک مثلث با شست‌ها و انگشتان دست ایجاد کنید)
ابتدا در حالیکه هر دو چشم‌هایتان باز است، این مثلث ساخته شده با دست را روی جسمی در مکانی دور قرار دهید - مانند ساعت دیواری یا دستگیره در. حال چشم چپ خود را ببندید. اگر جسم در مرکز بماند، چشم راست شما (همان چشمی که باز است) چشم غالب‌تان است. اگر جسم دیگر توسط دستان شما در قاب تشکیل نشده باشد، چشم چپ‌تان، چشم غالب شما است.
آزمایش دیگری نیز برای تعیین چشم غالب وجود دارد:
یک بازوی خود را به سمت جلو دراز کرده و انگشت شست آن دست را در حالت ایستاده نگه دارید ( البته می‌توانید به جای انگشت شست از انگشت اشاره خود استفاده کنید). با باز نگه داشتن هر دو چشم و تمرکز روی یک جسم در مکان دور، انگشت شست را روی آن جسم قرار دهید. (اگر به نظر‌تان رسید که انگشت شست‌تان محو می‌شود، نگران نباشید، این طبیعی است). به طور متناوب هر بار یک چشم را ببندید. چشمی که انگشت شست شما را مستقیم در مقابل جسم نگه می‌دارد، در حالی که چشم دیگر بسته است، چشم غالب شما است.
هر دوی این آزمایش‌های چشم غالب به عنوان آزمایش‌های "بینایی" دسته‌بندی می‌شوند؛ چرا که شامل تراز کردن یک هدف بصری با یک دستگاه بینایی موقت (تقلید از "دید" روی لوله‌ی تفنگ هنگام تیراندازی) است.
برخی مطالعات نشان داده که این آزمایش‌های چشم غالب، اگرچه ساده وکاملاً دقیق هستند، اما می‌تواند تحت تأثیر دست و سایر فاکتورها به جز بینایی فرد باشد.
به خاطر حضور این عوامل مخدوش کننده در آزمایش‌های ذکر شده، برخی از پژوهشگران استدلال می‌کنند که آزمایش‌های چشم غالب که توسط کارشناسان انجام می‌شود، روش با دقت‌تری برای تعیین چشم غالب (تسلط چشمی نیز نامیده می‌شود) باشد. در این آزمایش‌ها، فرد هر دو چشم را باز نگه می‌دارد و محرک‌های بینایی با استفاده از دستگاه‌های اپتیکی خاص به طور جداگانه به هر چشم ارائه می‌شوند. تجهیزات و تخصص مورد نیاز برای انجام آنها فقط در کلینیک‌های بینایی یا پژوهش‌های ویژه یافت می‌شود.
در بیشتر موارد، آزمایش‌های ساده‌ی بینایی مانند آنچه در بالا توضیح داده شد، چشم غالب‌تان را مشخص می‌کند.
تسلط چشم و دست
گرچه تسلط چشم و دست بودن (راست دست یا چپ دست بودن) ارتباط مستقیمی ندارند، اما این صفات به طور قابل توجهی به هم مرتبط هستند. مطالعات جمعیت نشان می‌دهد که حدود %90 افراد راست دست و حدود %67 افراد چشم راست هستند.
اگرچه پژوهش‌ها نشان داده که در بیشتر افراد احتمال تسلط چشم راست در افراد راست دست زیاد است (تقریباً 5/2 برابر بیشتر از تسلط چشم چپ) پیش بینی تسلط چشم بر اساس تنها دست بودن غیرممکن است.
زندگی بدون چشم غالب
آیا ممکن است فردی چشم غالب نداشت؟ بله ممکن است اما این حالت غیر معمول خواهد بود.
اگر درجه‌ی بالایی از تسلط در آزمایش چشمی غالب مشهود نباشد، به احتمال زیاد شخص دارای چشم غالب مختلط به طوریکه یک چشم برای انجام عملکردها یا وظایف خاص غالب و چشم دیگر در زمان‌های مختلف دیگر غالب است.
برخی از افراد ممکن است آزمایش چشم غالب بینایی را انجام دهند و دریابند که هدف بصری با هر دو چشم، کاملاً با دهانه‌ی مثلثی بین
دو دست یا انگشت شستشان مطابقت ندارد (بسته به نوع آزمایش بینایی که انجام می‌دهند).
طیفی از درجه‌ی تسلط چشم در بین افراد وجود دارد. (همین امر برای دست نیز صادق است.) به عبارت دیگر، ممکن است بعضی از افراد دارای یک چشم باشند که بسیار غالب است، در حالیکه دیگران ممکن است اختلاف کمی در غلبه دو چشم خود داشته باشند.
درون قشر بینایی (بخشی از مغز که اطلاعات بینایی را پردازش می‌کند) نوارهایی از سلول‌های عصبی وجود دارد که ستون‌های چشم غالب نامیده می شوند. این نوارهای عصبی ترجیح می‌دهند به ورودی از یک چشم یا چشم دیگر واکنش نشان دهند و برای رشد دید دوچشمی مهم هستند. همچنین پژوهشگران بر این باور هستند که در این ستون‌های غالب چشم هم‌پوشانی و انعطاف‌پذیری وجود دارد که حاکی از آن است که غلبه چشم در برخی افراد متغیر، متناوب و شاید ناقص باشد.
چشم غالب در تیراندازی ، عکاسی و ورزش
دلیل اهمیت عملی انجام آزمایش غالب چشم چیست؟
با دانستن اینکه کدام چشمتان، چشم غالب شماست، می‌توانید در انجام فعالیت‌های مختلف عملکرد بهتری داشته باشید. در اینجا به ذکر چند نمونه اشاره می‌کنیم:
چشم غالب در تیراندازی: آیا در زدن اهداف متحرک با اسلحه مشکلی دارید؟ این می‌تواند به این معنی باشد که چشم و دست غالب شما در دو طرف بدنتان قرار دارد. به عنوان مثال، اگر شما یک تیرانداز راست دست (و در نتیجه شانه راست) هستید اما چشم چپ غالب دارید، ممکن است خود را در حال شلیک پشت یک هدف متحرک چپ به راست و مقابل یک حرکت راست به چپ ببینید. آگاهی از چشم غالب به شما کمک می‌کند تا تنظیمات مناسب و درستی را برای بهبود دقت تیراندازی انجام دهید.
راهکار دیگری که برای جبران سلطه‌ی متقابل این است که هر دو چشم را تا قبل از زدن هدف باز نگه دارید. باز نگه داشتن هر دو چشم شما را قادر می‌سازد تا از %100 دید محیطی و درک عمق خود در آماده شدن برای تیراندازی استفاده کنید. بستن چشم چپ متقاطع چپ خود درست قبل از شلیک به شما امکان می‌دهد تا تنظیم ثانیه‌ی آخر را انجام دهید تا لوله‌ی اسلحه خود را با هدف متحرک همتراز کنید.
چشم غالب در عکاسی: دانستن اینکه کدام چشم، چشم غالب شماست؛ هنگام ساخت عکس با مشاهده‌ی منظره‌یاب دوربین دیجیتال بازتاب تک لنز (DSLR) یا دوربین فیلم مشابه، مهم است.
استفاده از چشم غالب شما پیش نمایش دقیق عکس واقعی را به شما ارائه می‌دهد. استفاده از چشم غیر مسلط باعث می‌شود جزئیات خاصی به صورت جانبی یا خارج از کادر کمی جابجا شوند.
چشم غالب در ورزش: اگر (مانند تعداد زیادی از مردم) راست دست و دارای چشم راست غالب هستید، برخی ورزش‌ها برای استفاده کامل از چشم غالب خود باید موقعیت خود را به درستی قرار دهید.
به عنوان مثال، در بیس‌بال در هنگام ضربه زدن باید سر خود را به اندازه کافی برگردانید تا چشم راست شما بتواند چرخش، سرعت و موقعیت نزدیک شدن زمین را به وضوح ببیند. در مورد ورزش کریکت هم همین‌طور است.
مثال دیگر درباره‌ی گلف است. ترازبندی مناسب توپ‌ها به حرکات چرخشی مناسب سر نیاز دارد تا از چشم راست غالب‌تان استفاده کنید تا تصویر کاملی از شلیکی را که قصد دارید بگیرید و بدن و سر چوب را به طور دقیق قرار دهید تا به آن برسید.