هایپرتروپیا و هایپرفوریا، از بیماری‌های چشمی هستند که به واسطه‌ی آن چشم‌ها در هم‌راستا نیستند و یکی بالاتر از دیگری است. این بیماری‌ها را می‌توان با لنزهای اپتیکی و ویژن‌تراپی بینایی به خوبی مدیریت کرد. در این مقاله به عوامل ایجاد هایپرتروپیا و هایپرفوریا می‌پردازیم. علاوه‌براین از روش‌های درمانی این بیماری‌ها نیز در ادامه صحبت کرده‌ایم که توجه شما را به خواندن آن جلب می‌کنیم.
هایپرتروپیا چیست؟
هایپرتروپیا، نوعی استرابیسم عمودی (چرخش چشم) یا ناهماهنگی چشم‌ها است و زمانی اتفاق می‌افتد که یک چشم به سمت بالا بچرخد. اگر چشم به سمت پایین بچرخد، به این عارضه هیپوتروپیا می‌گویند. هایپرتروپیا معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود، اما می‌تواند در نتیجه آسیب‌های چشمی یا بیماری‌های چشمی در بزرگسالان نیز ظاهر شود. این عارضه ممکن است ثابت یا متناوب باشد و مثلاً فقط در نتیجه خستگی یا استرس رخ دهد. هایپرتروپیا، یک بیماری چشمی غیر معمول است و از هر 400 کودک، فقط در یک کودک دیده می‌شود.
علائم هایپرتروپیا چیست؟
خستگی چشم
سردرد
دوبینی
کج کردن سر برای تلاش برای دید واضح‌تر
چه عواملی باعث هایپرتروپیا می‌شود؟
هایپرتروپیا ممکن است مادرزادی یا اکتسابی باشد. در این بیماری، ناهماهنگی چشم‌ها به دلیل عدم تعادل در عملکرد عضلات خارج چشمی ظاهر می‌شود. عضلات راست فوقانی، رکتوس تحتانی، مایل فوقانی و عضلات مایل تحتانی بر حرکت عمودی چشم تأثیر می‌گذارند. این عضلات می توانند پارتیک، محدود کننده (فیبروز) یا بیش فعال باشند.
در موارد مادرزادی هایپرتروپیا، ناهنجاری‌های رشدی ممکن است به دلیل ساختار غیر طبیعی عضلات (معمولاً آتروفی عضلانی/هیپرتروفی یا به ندرت عدم وجود عضله و قرارگیری نادرست) ایجاد شود.
علل خاص و شایع ایجاد هایپرتروپیا عبارتند از:
1- فلج عصب چهارم جمجمه‌ای
2- سندرم براون
3- سندرم دوان
4- بیش فعالی مایل تحتانی
5- ضربه جراحی به عضلات عمودی چشم
1- فلج عصب چهارم جمجمه
فلج عصب چهارم جمجمه، شایع‌ترین علت هایپرتروپیا است. چهارمین عصب جمجمه‌ای (IV) تکانه‌هایی را به عضله چشم می‌فرستد که حرکت رو به پایین چشم را کنترل می‌کند. اگر این عصب ضعیف یا فلج شود، نمی‌تواند عضله چشم را به درستی کنترل کند و در نتیجه چشم به سمت بالا چرخش می‌کند. این مورد در کودکان ممکن است به صورت مادرزادی باشد، یعنی کودکی با یک عصب ضعیف یا فلج به دنیا بیاید، یا اینکه به دنبال یک آسیب مغزی تروماتیک، مانند ضربه مغزی، در فرد ایجاد شود.
2- سندرم براون
سندرم براون، یک بیماری نادر است که حرکت چشم را محدود می‌کند. سندرم براون معمولاً در بدو تولد دیده می‌شود، اما می‌تواند در پی آسیب به حفره چشم یا جراحی دندان یا سینوس نیز ظاهر شود.
3- سندرم دوان
سندرم داون، یک نوع نادر مادرزادی چرخش چشم است که معمولاً با ناتوانی چشم در حرکت به سمت بیرون مشخص می‌شود.این سندرم اولین بار توسط دکتر جاکوب استیلینگ (1887) و دکتر زیگموند تورک (1896) که چشم‌پزشک بودند، شناسایی شد. پس از آن به نام الکساندر دوان نام‌گذاری شد که در سال 1905 این اختلال را با جزئیات بیشتری مورد بحث قرار داده بود.
نام‌های دیگر این بیماری عبارتند از: سندرم انقباض دوان، سندرم انقباض چشم، سندرم انقباض، سندرم انقباض مادرزادی و سندرم استیلینگ-ترک-دوان.
هایپرتروپیا چگونه تشخیص داده می‌شود؟
از طریق یک معاینه جامع چشم، چشم‌پزشک می‌تواند وجود هایپرتروپیا را از طریق یک سری آزمایش‌های تخصصی تشخیص دهد. برای جلوگیری از ایجاد تنبلی چشم، تشخیص هایپرتروپیا در زمانی که کودک هنوز کم‌سن است، مهم است.تنبلی چشم ممکن است در نتیجه سرکوب ایجاد شود، زمانی که مغز دید چشم آسیب‌دیده را قطع می‌کند تا از دوبینی جلوگیری کند. سرکوب زمانی رخ می‌دهد که مغز نمی‌تواند دو سیگنال بصری مختلف را پردازش کند، یکی از چشم مستقیم و دیگری از چشم رو به بالا. در نتیجه، چشم دارای مشکل، ضعیف‌تر می‌شود و چشم «خوب» قوی‌تر می‌شود که بر دید سه بعدی یا درک عمق تأثیر می‌گذارد.
عوارض هایپرتروپیا
ناهماهنگی عمودی ممکن است منجر به موارد زیر شود: آمبلیوپی استرابیسم (تنبلی چشم)، نقص زیبایی، چرخش صورت، دوبینی، سرکوب یک چشم و سیکلوتروپی (انحراف چشم)
هایپرتروپیا چگونه درمان می‌شود؟
به طور کلی، هایپرتروپیا را می‌توان با روش‌های مختلفی درمان کرد. بسته به شرایط فردی، گزینه‌های درمانی عبارتند از:
- عینک: عدسی‌های اصلاحی برای دید نزدیک یا دور می‌توانند ناهماهنگی‌های چشمی را بهبود بخشند.
- منشور درمانی: گاهی اوقات ممکن است منشور برای بهبود بیشتر بینایی به عدسی‌های عینک اضافه شود.
- ویژن‌تراپی: این روش به بهبود ارتباط چشم، مغز و بهبود بینایی در چشم آسیب‌دیده کمک می‌کند. ویژن‌تراپی ممکن است همراه با عینک یا جراحی تجویز شود.
- استفاده از پد: قرار دادن پد روی چشم «خوب» برای چند ساعت در روز، چشم ضعیف‌تر را مجبور می‌کند تا قوی‌تر شود.
- تزریق سم بوتولینوم
- اصلاح جراحی: جراحی ممکن است به تراز کردن چشم‌ها کمک کند، اما نمی‌تواند مشکل اساسی را درمان کند. بنابراین ممکن است از طریق این روش نتایج طولانی‌مدتی حاصل نشود و کودک ملزم به انجام چندین عمل جراحی باشد.
هایپرفوریا چیست؟
هیاپرفوریا،یک بیماری چشمی است که در آن چشم به سمت بالا می‌رود، اما نه به طور دائم. این عارضه معمولاً زمانی رخ می‌دهد که کودک خسته یا مضطرب است یا اینکه دارد به بیماری خاصی مبتلا می‌شود.
علائم هایپرفوریا چیست؟
شایع‌ترین علامت هیپرفوری، چرخش چشم به سمت بالا است که همیشه اتفاق نمی‌افتد و فقط به صورت متناوب رخ می‌دهد.
از دیگر علائم شایع هیپرفوریا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
دوبینی
تاری دید
به نظر می‌رسد کلمات در یک صفحه حرکت می‌کنند
خستگی چشم
سردرد
مشکل در تمرکز
مشکل در روان خواندن
درک مطلب فرد کاهش یافته است
هایپرفوریا چگونه درمان می‌شود؟
- عینک: عینک‌ها می‌توانند روی موقعیت چشم تأثیر بگذارند، به‌ویژه اگر نمره چشم کودک بالا باشد یا تفاوت زیادی بین نمره دو چشم وجود داشته باشد. عینک ممکن است دارای یک منشور برای چرخش چشم باشد. البته اگرچه عینک‌ها برای اصلاح عیب انکساری تجویز می‌شوند، اما معمولاً نمی‌توانند علت هایپرفوریا را درمان کنند.
- ویژن‌تراپی: ویژن‌تراپی، برای درمان هایپرفوریا ضروری است. در این روش برای اصلاح مشکل بینایی از ابزارهای تخصصی مانند منشور، مجموعه‌ای از تمرین‌های ویژن‌تراپی، بازی‌های رایانه‌ای یا واقعیت مجازی و وکتوگرام کمک گرفته می‌شود.
هایپرفوریا، در صورت عدم درمان، ممکن است به چرخش دائمی چشم یا تنبلی چشم منجر شود. اگر کودک شما نشانه‌هایی از چرخش چشم را دارد، یا از خستگی چشم یا مشکلات در خواندن و یادگیری شکایت می‌کند، حتما برای معاینه چشم به یک متخصص مراجعه کنید. مشکل بینایی هرچه زودتر تشخیص داده شود، کودک شما زودتر به دید واضح و راحت دست پیدا می‌کند و همان‌طور که می‌دانید دید خوب، یکی از ابزارهای لازم برای موفقیت تحصیلی است.